قابلیت ریسایکل شدن پلاستیک

پلاستیک، ماده‌ای که در زندگی روزمره ما نقشی پررنگ دارد، به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردش مانند دوام، انعطاف‌پذیری و قیمت مناسب، به طور گسترده‌ای در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، تولید و مصرف بی‌رویه پلاستیک، به ویژه انواع غیرقابل بازیافت آن، منجر به بروز مشکلات زیست‌محیطی جدی شده است. در این میان، قابلیت ریسایکل شدن پلاستیک، به عنوان راهکاری مؤثر، می‌تواند نقش مهمی در کاهش اثرات منفی پلاستیک بر محیط زیست ایفا کند.

منظور از بازیافت پلاستیک چیست؟

بازیافت پلاستیک، فرآیندی حیاتی در چرخه مدیریت پسماند است که طی آن، ضایعات پلاستیکی جمع‌آوری‌شده، از طریق مراحل مختلف تفکیک، تمیزکاری و پردازش، به مواد اولیه قابل استفاده در تولید محصولات جدید تبدیل می‌شوند. این فرآیند، نه تنها حجم زباله‌های پلاستیکی را کاهش می‌دهد، بلکه مزایای زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی متعددی را نیز به همراه دارد.

بازیافت پلاستیک، از مصرف بی‌رویه منابع طبیعی مانند نفت خام، که ماده اولیه تولید پلاستیک است، جلوگیری می‌کند. همچنین، این فرآیند موجب کاهش آلودگی هوا، آب و خاک ناشی از انباشت زباله‌های پلاستیکی در محیط زیست می‌شود. با بازیافت پلاستیک، مصرف انرژی در فرآیند تولید محصولات جدید نیز کاهش می‌یابد، زیرا تولید پلاستیک از مواد بازیافتی نسبت به تولید از مواد اولیه خام، انرژی کمتری نیاز دارد.

علاوه بر مزایای زیست‌محیطی، بازیافت پلاستیک می‌تواند به ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در بخش‌های جمع‌آوری، تفکیک، پردازش و تولید محصولات بازیافتی منجر شود. این امر، به ویژه در کشورهایی که با معضل بیکاری روبرو هستند، اهمیت بسزایی دارد.

با این حال، بازیافت پلاستیک با چالش‌هایی نیز مواجه است. تفکیک نادرست ضایعات پلاستیکی، آلودگی مواد بازیافتی و عدم وجود بازار مناسب برای محصولات بازیافتی، از جمله این چالش‌ها هستند. برای رفع این مشکلات، نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بازیافت، آموزش عمومی در زمینه تفکیک صحیح زباله‌ها و ایجاد سیاست‌های حمایتی برای تولید و مصرف محصولات بازیافتی وجود دارد.

انواع پلاستیک‌های قابل بازیافت

همانطور که می‌دانید همه انواع پلاستیک‌ها قابل بازیافت نیستند. و انواع پلاستیک‌های قابل بازیافت، نقشی کلیدی در کاهش اثرات مخرب پلاستیک بر محیط زیست ایفا می‌کنند. شناسایی و تفکیک این پلاستیک‌ها، گامی اساسی در فرآیند بازیافت به شمار می‌رود. کدهای شناسایی بازیافت (RIC)، که به شکل مثلثی با سه فلش و یک عدد در مرکز آن هستند، به عنوان راهنمایی برای این منظور عمل می‌کنند.
برخی از رایج‌ترین انواع پلاستیک‌های قابل بازیافت عبارتند از:

• پلی‌اتیلن ترفتالات (PET)
  پلی‌اتیلن ترفتالات یا به اختصار PET یکی از پرکاربردترین پلاستیک‌های قابل بازیافت در جهان است. این ماده به دلیل مقاومت بالا در برابر رطوبت و نفوذپذیری کم در برابر گازها، به طور گسترده در تولید بطری‌های نوشیدنی مانند بطری‌های آب معدنی و نوشابه‌های گازدار مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این، PET در بسته‌بندی مواد غذایی، ظروف یک‌بار مصرف و الیاف پلی‌استر نیز به کار می‌رود. فرآیند بازیافت این پلاستیک شامل جمع‌آوری، شستشو، خرد کردن و ذوب مجدد آن است که طی آن PET به صورت گرانول (ذرات ریز) درمی‌آید و مجدداً در صنایع مختلف به عنوان ماده اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• پلی‌اتیلن با چگالی بالا (HDPE)
  پلی‌اتیلن با چگالی بالا یا HDPE یکی از انواع پلاستیک‌های سخت و مقاوم است که در برابر ضربه، مواد شیمیایی و اشعه ماوراء بنفش (UV) مقاومت بالایی دارد. این ویژگی‌ها HDPE را به گزینه‌ای ایده‌آل برای تولید بطری‌های شیر، ظروف مواد شوینده، سطل‌های زباله و حتی لوله‌های پلاستیکی تبدیل کرده است. فرآیند بازیافت این ماده شامل جمع‌آوری، تمیز کردن و ذوب آن در دمای بالا است. پس از این مرحله، HDPE بازیافتی در تولید محصولات جدید مانند نیمکت‌های پارک، لوله‌های زهکشی و قطعات صنعتی به کار می‌رود.
• پلی‌وینیل کلراید (PVC)
  پلی‌وینیل کلراید یا PVC پلاستیکی سخت و مقاوم در برابر عوامل محیطی است که در صنایع ساختمانی نقش مهمی دارد. این نوع پلاستیک در تولید لوله‌های ساختمانی، پنجره‌های دوجداره، پروفیل‌های در و پنجره، کفپوش‌ها و حتی پرده‌های حمام مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، PVC به دلیل داشتن مواد افزودنی خاص، فرآیند بازیافت پیچیده‌تری دارد. در بازیافت PVC، ابتدا مواد آلوده‌کننده مانند چسب‌ها و فلزات جدا شده و سپس PVC خالص بازیافت شده و در محصولات جدید به کار می‌رود.
• پلی‌اتیلن با چگالی پایین (LDPE)
  پلی‌اتیلن با چگالی پایین یا LDPE پلاستیکی انعطاف‌پذیر و نرم است که در تولید محصولات مختلف به کار می‌رود. این ماده در تولید کیسه‌های پلاستیکی، فیلم‌های بسته‌بندی، روکش‌های سیم و کابل، بطری‌های فشاری و ظروف مواد غذایی انعطاف‌پذیر کاربرد دارد. LDPE به دلیل ساختار مولکولی خاص خود، فرآیند بازیافت آسان‌تری نسبت به برخی پلاستیک‌های دیگر دارد. پلاستیک‌های LDPE بازیافتی در تولید کیسه‌های زباله، سطل‌های پلاستیکی و پوشش‌های محافظتی در صنایع ساختمانی استفاده می‌شوند.
• پلی‌پروپیلن (PP)
  پلی‌پروپیلن یا PP یکی از مقاوم‌ترین پلاستیک‌ها در برابر حرارت و فشار است. این ماده در تولید ظروف مواد غذایی، قطعات خودرو، درپوش بطری‌ها، لوازم آشپزخانه و الیاف فرش کاربرد گسترده‌ای دارد. PP به دلیل مقاومت بالا در برابر مواد شیمیایی و ضربه، گزینه‌ای محبوب در صنعت بسته‌بندی و خودروسازی است. فرآیند بازیافت پلی‌پروپیلن شامل جداسازی، تمیز کردن و فرآوری مجدد است که در نهایت منجر به تولید مواد بازیافتی برای کاربردهای جدید مانند لوازم خانگی و ابزارهای صنعتی می‌شود.
• پلی‌استایرن (PS)
  پلی‌استایرن یا PS پلاستیکی سبک و شکننده است که در تولید ظروف یکبار مصرف، بسته‌بندی‌های فوم، عایق‌های حرارتی و حتی قطعات الکترونیکی کاربرد دارد. پلی‌استایرن در دو نوع معمولی و فوم تولید می‌شود که نوع فوم آن به دلیل وزن سبک و خاصیت عایق حرارتی، در صنعت بسته‌بندی و ساخت و ساز بسیار رایج است. فرآیند بازیافت پلی‌استایرن به دلیل ساختار شیمیایی آن چالش‌برانگیز است، اما با فناوری‌های پیشرفته، امکان بازیافت آن برای تولید محصولات جدید مانند کاشی‌های سقف، قاب‌های عکس و محصولات تزئینی فراهم شده است.