بازیافت مواد پلاستیک و مراحل آن

غیرممکن است شما در زندگی روزمره‌تان با پلاستیک‌ها و مشتقات آن‌ها سروکار نداشته باشید. اگر به وسایلی که در اطراف‌تان وجود دارد و یا در همین لحظه از آن‌ها استفاده می‌کنید دقت کنید، متوجه می‌شوید که بسیاری از آن‌ها از مواد پلاستیکی مختلفی تولید شده‌اند.

سرنوشت هر یک از مواد پلاستیکی بعد از مصرف مشخص است و باید وارد مرحله بازیافت شود. بازیافت مواد پلاستیک نیز به مانند تولید آن‌ها بر اساس نوع ماده پلاستیکی متفاوت است. مطمئناً تا به امروز بازیافت پلاستیک را شنیده‌اید، اما شاید با مراحل و روش انجام آن آشنایی نداشته باشید. ما در این مقاله سعی کردیم مطلب جامعی را در مورد انواع مواد پلاستیکی قابل بازیافت، مراحل بازیافت پلاستیک، هزینه بازیافت مواد پلاستیک و همچنین سرمایه اولیه بازیافت مواد پلاستیکی به شما ارائه دهیم. با ما همراه باشید.

هدف اصلی از بازیافت پلاستیک تولید محصولاتی است که بتوان از آن‌ها به عنوان مواد اولیهِ جایگزین مواد شیمیایی در تولید پلاستیک‌ها استفاده کرد.

بازیافت مواد پلاستیک به هیچ عنوان راحت نیست! در فرآیند جمع‌آوری ضایعات پلاستیکی به دلیل وجود مواد پلاستیکی گوناگون برای بازیافت، آن‌ها را با توجه به نوع‌شان باهم بازیافت می‌کنند. به عنوان مثال، پلی‌اتیلن‌ها را باهم و پلی‌آمید‌ها را نیز باهم بازیافت می‌کنند.

به طور کلی برای بازیافت مواد پلاستیک از 3 روش اصلی استفاده می‌کنند و البته در هر یک از این روش‌های جزئیاتی وجود دارد که ممکن است توسط افراد و دستگاه‌ها با تغییرات کوچکی اجرا شود.

در بازیافت پلاستیک به روش مکانیکی، انواع مختلف پلاستیک‌‌ها با مراحل مکانیکی گوناگونی مانند شست‌‌وشو، خرد کردن، آب‌گیری، خشک کردن، ذوب کردن و قالب‌دهی به پلاستیک‌‌های تازه‌ای تبدیل می‌شوند.

روش بازیافت مواد پلاستیک با استفاده از دستگاه‌‌های مکانیکی متداول‌ترین روش برای بازیافت مواد پلاستیک است و همچنین به دلیل کم بودن هزینه بازیافت مواد پلاستیک در بازیافت مکانیکی به تولیدکنندگان کمک می‌کند با کمترین هزینه پلاستیک‌های مورد نیازشان را تولید و در جهت نیاز‌شان استفاده کنند. این روش امروزه پراستفاده‌ترین روش بازیافت پلاستیک در ایران و جهان می‌باشد.

روش دیگری که برای بازیافت پلاستیک مورد استفاده قرار می‌گیرد، روش بازیافت شیمیایی است. همان ‌طور که از نام این روش پیداست در این روش پلاستیک‌ها با استفاده از یک کاتالیزور تجزیه می‌شوند و بعد از این ‌که تجزیه شدند دوباره به حالت پلاستیک مورد استفاده قرار می‌گیرند.

این روش معمولاً محصولات باکیفیت‌تری به نسبت روش مکانیکی ارائه می‌دهد زیرا در روش مکانیکی برخی از بافت‌های سلول‌ها از بین می‌رود اما در این روش به دلیل این ‌که خود سلول‌ها تجزیه می‌شوند، آسیب زیادی به آن‌ ها وارد نمی‌شود و درنتیجه کیفیت محصولاتی که در این روش تولید می‌شوند به نسبت بالاتر از روش مکانیکی می‌باشد. در روش بازیافت شیمیایی به دلیل استفاده از کاتالیزور‌های بهینه، هزینه بازیافت مواد پلاستیکی در این روش کمی پائین‌تر آمده است.

بازیافت انرژی دیگر روشی است که از آن برای بازیافت پلاستیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. پلاستیک‌ها در این روش به انرژی تبدیل می‌شوند و با استفاده از دستگاه‌‌های گوناگون انرژی مورد نیاز را تامین می‌کنند. توجه نمایید که بازیافت پلاستیک به این روش معمولاً طرفداران کمتری دارد اما به ‌هر حال برخی از افراد و صنعت‌ها از این روش برای بازیافت پلاستیک استفاده می‌کنند تا بتوانند با تجزیه پلاستیک انرژی‌های مورد نیاز خود مانند انرژی حرارتی و یا انرژی برق را دریافت کنند.

قبل از انجام بازیافت مواد پلاستیک باید نسبت به انواع و دسته‌بندی آن‌ها آشنا بود زیرا شرایط بازیافت هر کدام از پلاستیک‌ها متفاوت است و هرکدام فرآیند خاصی را دارند.

از پلاستیک‌ پت معمولاً برای تولید بطری‌های نوشابه، آب‌معدنی، ظروف حبوبات و… استفاده می‌کنند. این پلاستیک‌ها پس از بازیافت، به پلاستیک‌های درجه‌دو مانند نایلون تبدیل می‌شوند. این ظروف می‌توانند بوها و طعم‌های محتویات خود را جذب کنند. پس از بازیافت زباله‌های پلاستیکی پت، مثلثی بر روی بدنه محصولات حک می‌شود که داخل آن عدد یک قرار دارد.

محصولات ساخته‌شده با استفاده از این نوع پلاستیک، کاملاً سالم هستند و هیچ نوع مواد شیمیایی را وارد محتویات خود نمی‌کنند. بازیافت زباله‌های پلاستیکی پلی‌اتیلن عموماً امکان‌پذیر است. این نوع از پلاستیک‌ها، پس از بازیافت به محصولاتی مانند بطری‌های شوینده لباس، بطری روغن، خودکار، لوله، نیمکت، میز، صندلی مسافرتی و… تبدیل می‌شوند. پلی اتیلن‌ سنگین با شماره 2 مشخص می‌شوند.

محصولات ساخته‌شده با استفاده از پلاستیک‌های PVC معمولاً قابل بازیافت نیستند و در صورت بلعیده شدن، می‌توانند بسیار خطرناک باشند. همچنین این نوع از پلاستیک‌ها نباید در معرض تماس با مواد غذایی قرار بگیرند. اما درصورتی‌که امکان بازیافت زباله‌های پلاستیکی PVC باشد، با استفاده از آن‌ها می‌توان هشداردهنده‌های جاده‌ای، گلگیر خودرو، سرعت‌گیر و … را تولید کرد. PVC را با شماره 3 شناخته می‌شود.

پلاستیک شماره 4، پلی‌اتیلن سبک است. محصولات تولیدشده با استفاده از این نوع پلاستیک، معمولاً قابل بازیافت نمی‌باشند. پلی‌اتیلن سبک معمولاً انعطاف و دوام بالایی دارد به همین دلیل، انتخاب مناسبی برای بسته‌بندی محصولات غذایی می‌باشد. از این نوع پلاستیک برای ساخت ظروف یک‌بار مصرف، بسته‌بندی مواد غذایی یخ‌زده و … استفاده می‌کنند. درصورتی‌که بتوان این محصولات را بازیافت کرد، پس از فرآیند بازیافت از آن‌ها برای تولید سطل زباله، کف‌پوش و … استفاده می‌کنند.

پلاستیک‌های پلی‌پروپیلن بسیار قوی هستند و معمولاً در مقابل دمای بالا به خوبی مقاوم هستند. بازیافت زباله‌های پلاستیکی پلی‌پروپیلن امکان‌پذیر است اما مانند پلاستیک‌های شماره یک و دو بازیافت عمومی آن‌ها پذیرفته‌شده نیست.

از این نوع پلاستیک‌ها برای تولید درب بطری‌های پلاستیکی، سطل ماست، بطری و ظروف دارو، لیوان‌های یک‌بار مصرف و … استفاده می‌کنند. همچنین پس از بازیافت نیز از آن‌ها برای ساخت چراغ‌های چشمک‌زن، جارو دستی، برس مو و مواد مشابه که نیاز به مقاومت بالایی دارند استفاده می‌شود. PP با عدد 5 شناخته می‌شود.

بازیافت زباله‌های پلاستیکی پلی استایرن امکان‌پذیر است اما نیاز به مقدار زیادی انرژی دارد. با استفاده از این پلاستیک‌ها برای بسته‌بندی مواد غذایی استفاده می‌شود. همچنین موارد استفاده از آن ‌پس از بازیافت نیز شامل جلد مدارک، خط‌کش و … است. پس از بازیافت زباله‌های پلاستیکی پلی استایرن، عدد 6 در داخل مثلث قرار می‌گیرد.

برخی از پلاستیک‌های متفرقه که سخت بازیافت می‌شوند، در این دسته قرار می‌گیرند. با استفاده از این نوع پلاستیک‌ها بطری‌های آب چند ده لیتری، ابزارهای ضدگلوله، عینک آفتابی، قطعات کامپیوتری و … تولید می‌کنند. همچنین پس از بازیافت، از آن‌ها برای تولید صفحات و تخته‌های پلاستیکی استفاده می‌شود. پلاستیک‌های ترکیبی را با عدد 7 شناسایی می‌کنند.

حال که با روش‌های انجام بازیافت مواد پلاستیک و دسته‌بندی مواد پلاستیکی قابل بازیافت آشنا شدید، به سراغ مراحل بازیافت پلاستیک می‌رویم.

اولین مرحله بازیافت پلاستیک، جداسازی پلاستیک‌ها بر اساس مواد اولیه، نوع و رنگ آن‌ها است. در واقع در این مرحله پلاستیک‌های عمومی از انواع تخصصی جدا می‌شوند. به‌طور مثال، مواد اولیه پلاستیک‌هایی مانند پلی‌پروپیلن و پلی‌استایرن خواص ویژه خود را دارد، به همین دلیل، ترکیب و ذوب کردن آن‌ها، ترکیبی ناهمگونی را ایجاد می‌کند. برای اینکه بتوانید انواع پلاستیک‌ها را شناسایی کنید، می‌توانید از علامت مثلثی شکل که بر روی بدنه آن‌ها حک ‌شده است استفاده کنید.

در این مرحله از بازیافت پلاستیک، مواد پلاستیکی پس از جداسازی توسط دستگاه‌ها و آسیاب‌های مخصوص خرد و به پرک‌های پلاستیکی تبدیل می‌شوند.البته توجه داشته باشید که برای انواع مواد پلاستیکی آسیاب‌های جدا وجود دارد.

بعد از مرحله آسیاب کردن ضایعات، حالا باید آن‌ها را به خوبی تمیز کرد تا هرگونه فلز، سنگ‌ریزه، گردوخاک و سایر آلودگی‌ها از آن‌ها جدا شود. برای شست‌وشوی ضایعات از خطوط مکانیزه استفاده می‌شود که هر یک از این خط‌ها شامل موارد زیر هستند:

• کانوایر
• وان شست‌وشو
• سانتیریفیوژ

بعد از شست‌وشو، در این مرحله از بازیافت پلاستیک باید مواد خشک شوند. مواد پلاستیکی به خاطر شست‎وشو دارای رطوبت هستند و اگر با همین رطوبت برای ساخت مواد جدید از آن‌ها استفاده شود، محصول نهایی به شدت افت کیفیت خواهد داشت. در این مرحله کانال‌های حرارتی مواد پلاستیکی خرد شده را به خوبی خشک می‌کنند تا هیچ رطوبتی در آن‌ها باقی نماند.

آخرین مرحله بازیافت پلاستیک، مرحله ساخت گرانول است. حال پس از خرد کردن، شست‌وشو و خشک کردن مواد پلاستیکی نوبت به آن رسیده است که آن‌ها را برای ساخت محصولات جدید آماده کنیم.

برای آن که بتوانیم از این مواد استفاده کنیم باید آن‌ها را به گرانول‌ها تبدیل کنیم. برای این کار از دستگاهی به نام اکسترودر (Extruder) استفاده می‌شود. دستگاه گرانول‌ساز یا همان اکسترودر مواد پلاستیکی را ذوب کرده و آن‌ها را به گرانول تبدیل می‌کند. سپس از این گرانول‌های تولیدشده برای ساخت مواد پلاستیکی بازیافتی استفاده می‌شود.

اگر به طور کلی به فرآیند جمع‌آوری ضایعات پلاستیکی و در نتیجه بازیافت آن‌ها به صورت گذرا نگاهی بیاندازیم، شاید کاری بیهوده و اضافی به نظر بیاید، اما در واقع به این صورت نیست. هزینه بازیافت مواد پلاستیک، که منجر به خرید ضایعات و در نتیجه بازیافت آن‌ها می‌شود، به تولید دوباره مواد پلاستیکی مورد نیاز و همچنین حفاظت از محیط زیست کمک شایانی می‌کند که همین امر در روند زندگی ما انسان‌ها بسیار تأثیرگذار است.

افرادی که قصد سرمایه‌گذاری در صنعت بازیافت را دارند، باید با برنامه‌ریزی مشخصی وارد این صنعت شوند. در بحث سرمایه اولیه بازیافت مواد پلاستیک باید به این چهار مورد دقت کرد:

با توجه به اهمیت بازیافت در تولید مواد پلاستیکی مورد نیاز بشر و همچنین حفاظت از محیط زیست، با انواع موادی پلاستیکی که می‌توان بازیافت کرد آشنا شدیم. در ادامه نیز با آگاهی از روش‌های بازیافت پلاستیک و مراحل انجام آن از اهمیت سرمایه‌گذاری افراد در این صنعت مطلع شدیم. صنعتی که قطعاً ارزش سرمایه‌گذاری دارد و برای ادامه حیات بشر کاملا واجب و ضروری است.