خطرات اسید سولفوریک را بشناسید و نکات ایمنی کار با آن را بدانید!

زمانی که حرف از مواد شیمیایی می‌شود ناخودآگاه همۀ ما جوانب احتیاط را در نظر می‌گیریم. به طور معمول بیشتر افرادی که با این مواد سروکار دارند از خطرات این مواد مطلع هستند و با احتیاط استفاده می‌کنند. اما شاید برای شما نیز پیش بیاید که قصد داشته باشید از مواد شیمیایی به خصوص اسیدی استفاده کنید.

علائم هشدار دهنده روی مواد شیمیایی

وقتی صحبت از مواد شیمیایی به میان می‌آید، اولین چیزی که باید در ذهن داشته باشیم «ایمنی» است. بیشتر این مواد اگر به درستی استفاده یا نگهداری نشوند، می‌توانند خطرات جدی برای سلامتی انسان و محیط‌زیست ایجاد کنند. به همین دلیل روی بسته‌بندی مواد شیمیایی، علائمی درج می‌شود که هر کدام پیام خاصی دارند. شناخت این علائم نه تنها برای افرادی که در صنایع و آزمایشگاه‌ها کار می‌کنند ضروری است، بلکه برای مصرف‌کنندگان عادی نیز اهمیت زیادی دارد.

چرا علائم هشدار روی مواد شیمیایی مهم هستند؟

این علائم مثل یک زبان جهانی عمل می‌کنند. فرض کنید شما در کشوری باشید که زبان آن را بلد نیستید؛ باز هم با دیدن این نمادها می‌توانید بفهمید با چه ماده‌ای سر و کار دارید و چگونه باید با آن برخورد کنید. وجود این نشانه‌ها باعث می‌شود:

• خطرات احتمالی زودتر تشخیص داده شوند.
• روش صحیح نگهداری و حمل‌ونقل رعایت شود.
• از آسیب به انسان، حیوانات و محیط‌زیست جلوگیری گردد.

انواع علائم هشدار دهنده روی مواد شیمیایی

علائم هشدار دهنده معمولاً در قالب پیکتوگرام‌ (نماد تصویری) روی برچسب‌ها چاپ می‌شوند. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

۱. مواد قابل اشتعال

این نماد معمولاً به شکل شعله آتش روی زمینه سفید یا قرمز دیده می‌شود. وجود آن به این معناست که ماده مورد نظر در تماس با حرارت، جرقه یا حتی هوا ممکن است آتش بگیرد. الکل‌ها، بنزین و حلال‌های آلی از این دسته هستند.

۲. مواد سمی

نماد جمجمه و استخوان‌های ضربدری معروف‌ترین علامت در این گروه است. دیدن آن یعنی ماده به شدت برای سلامتی خطرناک است و می‌تواند در صورت استنشاق، بلع یا تماس پوستی آسیب جدی یا حتی مرگ به دنبال داشته باشد.

۳. مواد خورنده

این علامت معمولاً دست یا فلزی را نشان می‌دهد که در حال سوختن یا حل شدن است. چنین موادی مانند اسیدها یا بازهای قوی می‌توانند پوست، چشم یا حتی سطح فلزات را از بین ببرند.

۴. مواد اکسیدکننده

نماد دایره‌ای با شعله بالای آن، نشانه مواد اکسیدکننده است. این مواد حتی بدون وجود آتش هم می‌توانند شعله‌ور شدن سایر مواد را تسریع کنند. پرمنگنات‌ها و نیترات‌ها نمونه‌ای از این دسته هستند.

۵. مواد خطرناک برای محیط‌زیست

نماد ماهی مرده و درخت خشکیده به شما هشدار می‌دهد که این ماده در صورت ورود به طبیعت می‌تواند اکوسیستم را تخریب کند. آفت‌کش‌ها و برخی ترکیبات صنعتی جزو این گروه هستند.

۶. مواد تحت فشار

سیلندر گاز تصویر رایجی است که به معنای وجود گاز تحت فشار است. اگر این سیلندر در شرایط نادرست نگهداری شود، خطر انفجار وجود دارد.

۷. مواد تحریک‌کننده یا مضر

علامت تعجب (!) معمولاً برای موادی استفاده می‌شود که اثرات جدی مثل سرطان‌زایی ندارند اما می‌توانند باعث تحریک پوست، چشم یا مشکلات تنفسی شوند.

چگونه از این علائم به نفع خودمان استفاده کنیم؟

دیدن این نمادها فقط یک هشدار ساده نیست؛ آن‌ها دستورالعملی برای ایمنی ما هستند. اگر با مواد شیمیایی سر و کار دارید، بهتر است:

• همیشه برچسب محصول را با دقت بخوانید.
• از وسایل حفاظت فردی مثل دستکش، ماسک و عینک استفاده کنید.
• مواد را در شرایط توصیه شده نگهداری کنید.
• هیچ‌وقت مواد دارای علائم هشدار را در ظروف بدون برچسب منتقل نکنید.

علائم هشدار دهنده روی مواد شیمیایی در واقع زبان بین‌المللی ایمنی هستند. توجه به آن‌ها می‌تواند از حوادث کوچک خانگی تا فجایع صنعتی جلوگیری کند. بنابراین دفعه بعد که بطری یا ظرفی با این نشانه‌ها دیدید، کمی بیشتر دقت کنید؛ چون پشت هر علامت، تجربه‌ای از حادثه و راهکاری برای پیشگیری نهفته است.

یکی از موادی که بیش از بقیه مورد استفاده قرار می‌گیرد اسید سولفوریک است. ماده‌ای که به دلیل تولید انبوه آن نسبت به مابقی مواد شیمیایی “سلطان مواد شیمیایی” نامیده شده است. به شما پیشنهاد می‌کنیم برای آگاهی از خطرات اسید سولفوریک، نکات ایمنی هنگام مصرف اسید سولفوریک و … با ما در این مقاله همراه باشید.

اسید سولفوریک بسیار خورنده است و در صورت عدم استفاده صحیح می‌تواند باعث سوختگی شیمیایی و حرارتی جدی شود.

خطر اسید سولفوریک به قدری جدی است که در برخی موارد می‌تواند پوست، کاغذ، فلزات و حتی سنگ را خورد کند و از بین ببرد. از خطرات مصرف اسید سولفوریک و تماس آن با پوست می‌توان به التهاب شدید، آسیب، سوختگی، درماتیت و تاول اشاره کرد.

یکی از خطرات مصرف اسید سولفوریک با چشم است، به طوری که اگر اسید سولفوریک مستقیماً با چشم تماس پیدا کند باعث سوختگی شدید همراه با قرمزی، تورم، درد و تاری می‌شود و حتی در نهایت می‌تواند باعث کوری دائمی نیز شود.

به دیگر خطر اسید سولفوریک می‌توان به بلعیدن آن اشاره کرد. در صورت بلعیدن اسید سولفوریک، این ماده شیمیایی ممکن است باعث سوختگی داخلی اندام‌های بدن، آسیب غیرقابل برگشت به اندام و حتی مرگ شود!

در هنگام بلعیدن، اسید سولفوریک باعث سوختگی شدید دهان و مری می‌شود و آسیب‌های شکمی همراه با استفراغ و اسهال‌خونی را در پی دارد. حتی ممکن است به محض وارد شدن اسید سولفوریک به دهان، گلو را متورم کند و باعث خفگی شود.

استنشاق آئروسل‌های اسید سولفوریک می‌تواند باعث تحریک شدید بینی و گلو و همچنین تجمع خطرناک مایع در ریه‌ها (ادم ریوی) شود. علائم خطرات مصرف اسید سولفوریک ممکن است شامل سرفه، تنگی نفس، تنفس دشوار و سفتی در قفسه سینه باشد.

معمولاً استنشاق این ماده در حالت معمولی خطرناک نیست مگر اینه حرارت داده شود و یا به صورت مه باشد که در این صورت باید سریعاً خودتان را به هوای آزاد برسانید و سپس به پزشک مراجعه کنید چون ممکن به قدری سمی باشد که منجر به مرگ شود.

یکی از دلایل تولید گازهای آلوده و خطرناک ترکیب اسید سولفوریک با غلظت بالا همراه با آب است. در صورتی که اسید سولفوریک با فلزات واکنش دهد و گاز هیدروژن تولید کند، احتمال انفجار و احتراق شدید وجود دارد که این جز خطرناک‌ترین موارد مصرف اسید سولفوریک است.

از دیگر خطرات مصرف اسید سولفوریک می‌توان به احتراق این ماده در برابر مواد آلی اشاره کرد.

نکات ایمنی هنگام مصرف اسید سولفوریک در محیط آزمایشگاهی یا صنعتی نسبت به اولویت دادن به اقدامات احتیاطی اولویت دارند. هنگام استفاده از این ماده باید از تجهیزات حفاظتی زیر استفاده شود:

• دستگاه تنفس
• دستکش لاستیکی بلند
• چکمه
• پیش بند صنعتی
• عینک ایمنی شیمیایی
• محافظ صورت

اول از هر چیز از لباس‌های محافظ شیمیایی استفاده کنید تا ایمنی هنگام مصرف اسید سولفوریک را رعایت کرده باشید و سعی کنید از هیچ کالای چرمی استفاده نکنید.

اگر اسید سولفوریک با پوست شما تماس پیدا کرد به سرعت و به آرامی مواد را پاک کنید. پوست خود را با آب ولرم به مدت 30 دقیقه بشویید و سپس لباس‌هایی که با ماده در تماس بودند را جدا کنید و در کیسه‌ای جدا قرار دهید و پس از انجام این اقدامات ایمنی در مواجهه با اسید سولفوریک در سریع‌ترین زمان ممکن خودتان را به مراکز درمانی برسانید.

از دیگر نکات ایمنی هنگام مصرف اسید سولفوریک باید به این نکته اشاره کرد که از عینک‌های مخصوص جهت عدم برخورد ماده با چشم استفاده کنید و همچنین به هیچ وجه از لنز استفاده نکنید.

از تماس دست‌ها پیش از شست‌وشو با چشم کاملاً خودداری کنید و از دستکش‌های محافظ مواد شیمیایی استفاده کنید و در صورتی که ماده به چشم انتقال پیدا کرد، با آب ولرم چشم‌ها را باز نگه داشتن پلک‌ها به مدت 30 دقیقه بشویید.

اگر اسید سولفوریک را خوردید، بلافاصله دهان خود را با آب بشویید. اگر استفراغ رخ داد سر خود را به جلو خم کنید تا به طور کامل ماده از دهان شما خارج شود. از نکات ایمنی اسید سولفوریک که به هیچ عنوان نباید فراموش کنید این است که پس از هر بار استفراغ دهان خود را با آب به طور کامل بشویید و به هیچ عنوان جهت استفراغ مجدد گلو و دهان خود را تحریک نکنید. پس از انجام این نکات ایمنی در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.

ایمنی مهم هنگام مصرف اسید سولفوریک استفاده از ماسک‌های مخصوص جهت عدم استنشاق مواد شیمیایی است. در صورت تنفس مواد به سمت هوای تازه حرکت کنید. اگر تنفس برای شما سخت است بی‌جهت حرکت نکنید و سعی کنید در وضعیتی که تنفس برایتان راحت است استراحت کنید. توجه داشته باشید که برای درمان مراجعه به بیمارستان بسیار مهم است.

چنانچه اسید سولفوریک بر روی زمین ریخته شد، بهترین کار این است که بر روی سطح آن، خاک، شن و ماسه بریزید تا برای سلامتی انسان‌ها تهدید کننده نباشد. یکی از مهم‌ترین نکات ایمنی اسید سولفوریک که به هیچ عنوان نباید فراموش شود عدم تماس اسید با آب است، زیرا باعث واکنش شدید و انفجار می‌شود. علاوه بر این مراقب باشید تا هرگز این اسید به فاضلاب راه پیدا نکند. زیرا بسیار سمی و خطرناک است.

پشنهاد می‌کنیم مقاله “کاربرد پلی استایرن در صنعت” را مطالعه کنید تا با حوزه‌های متعدد و متنوع استفاده از این ماده آشنا شوید.

برای آشنایی با کاربرد پلی آمید حتما مقالۀ “انواع مواد پلی آمید” را مطالعه کنید و مزایا و معایب انواع پلی آمید بشناسید.

علاوه بر این توصیه می‌شود از آب لوله کشی کارخانجات و هر مکان صنعتی دیگری که از اسید سولفوریک در آن استفاده می شود، برای شستن دست و صورت و آشامیدن استفاده نکنید.

در خانه، هنگام استفاده از پاک کننده فاضلاب اسیدی، به احتمال زیاد با مقادیر غلیظ اسید سولفوریک مواجه خواهید شد. برای جلوگیری از این خطرات جدی مهم است که دستورالعمل‌های ایمنی هنگام مصرف اسید سولفوریک روی برچسب پاک کننده تخلیه را دنبال کنید.

از مضرات ماده شیمیایی اسید سولفوریک می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• سوختگی شدید پوستی
• تحریک بینی و گلو
• ایجاد مشکلات تنفسی
• سوزش چشم‌ها و احتمال از دست دادن بینایی
• سوزاندن سوراخ‌های معده در اثر بلیعدن

مواد اسیدی به دلیل خاصیت‌هایی که دارند باید به صورت کاملاً ایمنی از آن‌ها نگهداری شود. در ادامه مطلب شرایط نگهداری اسید سولفوریک را با هم بررسی می‌کنیم:

ظروف و مخازنی که اسید سولفوریک در آن‌ها نگهداری می‌شوند باید به خوبی درزگیری شده و از محکم بسته بودن درب آن‌ها اطمینان حاصل گردد و مرتبا از لحاظ بروز هر گونه نشتی و سرریز آن‌ها را کنترل نمود تا شرایط نگهداری آن‌ها کاملا اصولی انجام شود.

در صورت بیرون ریخته شدن اسید از ظروف و مخازن می‌توان آن را با آهک خنثی کرد و سپس منطقه آلوده را با آب زیاد پاک کرد. به یاد داشته باشید که هرگز آب را بر روی اسید سولفوریک نریزید. اگر امکان انتقال مواد به ظروف سالم و بی‌خطر وجود نداشت به آتش‌ نشانی اطلاع دهید.

ظروف و مخازن باید داری برچسب مناسب (مواد خورنده، خطر ریزش اسید، احتیاط و…) بوده و از هرگونه آسیب فیزیکی به آ‌ن‌ها جلوگیری کرده و شرایط نگهداری از اسید سولفوریک با ایمنی کامل انجام شود.

اسید سولفوریک حتی به میزان کم بایستی دور از مواد شیمیایی دیگر به ویژه مواد آلی، نیترات‌ها، کلرات‌ها، کاربیدها، پراکسیدها، پودر فلزات، مواد شیمیایی اکسید کننده و مواد آتش‌گیر نگهداری شود.

هنگام جابجا کردن اسید سولفوریک افراد باید از لباس محافظ در برابر مواد شیمیایی (لباس ضد اسید، دستکش و چکمه پلاستیکی، عینک ایمنی و …) استفاده کنند. همچنین اسید سولفوریک باید در مکانی خشک، خنک و دارای سیستم تهویه مناسب نگهداری شود.

با آگاهی که نسبت به مضرات و خطرات مصرف اسید سولفوریک پیدا کردید اکنون مطلع هستید که چگونه باید از این ماده شیمیایی با رعایت نکات ایمنی استفاده کرده و از آن نگهداری کنید. سوالات، نظرات و پیشنهادات خود را در قسمت نظرات با ما و دیگر کاربران به اشتراک گذارید.